Kiedy parowozy zaczęły osiągać rozmiary na tyle duże, że ręczna obsługa rusztu była zbyt wyczerpująca, a zatem nieefektywna i niewystarczająca, należało zapewnić inny sposób narzucania węgla na ruszt. Opracowano urządzenie mechaniczne zasilające ruszt węglem, od nazwiska kontruktora nazwane stokerem. Urządzenie to znacznie uprościło obsługę parowozu oraz pomniejszyło jej koszty, jako że na dużych parowozach, pozwoliło wyeliminować konieczność zatrudniania trzeciej osoby - palacza. Poza tym, stoker wyeliminował konieczność częstego otwierania drzwiczek paleniska, a co za tym idzie, znacznie ograniczył ilość dostającego się doń zbędnego, zimnego powietrza, co w oczywisty sposób poprawiło sprawność parowozu.

Całe urządzenie składa się z trzech zasadniczych części: głowicy rozdzielczej (wbudowanej w ścianę drzwiczkową stojaka), urządzenia podawczego, oraz napędzającego je silnika parowego. Szczegóły konstrukcji stokera przedstawia poniższy rysunek:

  1. koryto
  2. śruba podawcza
  3. szczęki
  4. przekładnia zębata na tendrze
  5. śruba podawcza na parowozie
  6. rura teleskopowa
  7. połączenia kuliste
  8. rozdzielacz pary
  9. rozdzielacz węgla
  10. płyty kierujące
  11. silnik parowy
  12. wał napędowy
  13. sprzęgi przegubowe

Urządzenie podawcze

Koryto stokera w skrzyni węglowej tendra. W nim widoczna śruba podająca węgiel.
Ściana czołowa tendra od strony parowozu. Powyżej ostoi widać śrubę stokera.

Urządzenie to ma postać przewodu ze śrubą przesuwającą węgiel ze skrzyni węglowej na tendrze do głowicy rozdzielczej. Część tego urządzenia jest umieszczona na tendrze, a część w parowozie. Na tendrze znajduje się koryto, umiejscowione w dnie skrzyni węglowej, a w nim jest śruba (podobna jak w maszynce do mielenia mięsa). Na końcu koryta znajdują się szczęki, których zadaniem jest kruszenie dużych brył węgla na mniejsze kawałki.

Druga część przewodu podawczego umieszczona jest pod podłogą budki maszynisty, spod której wyłania się przy samej ścianie drzwiczkowej stojaka. Koniec tego przewodu dostosowany jest do kształtu otworu drzwiczkowego, w którym jest umieszczony.

Przewód podawczy przy ścianie skrzyni ogniowej w budce

Obie te części połączone są rurą teleskopową mieszczącą w sobie wyżej opisaną śrubę. Poszczególne części przewodu podawczego połączone są złączami kulistymi, co umożliwia odkształcanie się go podczas biegu parowozu, np. po łuku. Części śruby połączone są sprzęgami przegubowymi, dzięki czemu możliwe jest przenoszenie na nie siły napędowej przy jednoczesnym odkształcaniu całości urządzenia.

Głowica rozdzielcza

Ta część stokera składa się z dwóch zasadniczych elementów: rozdzielacza pary oraz rozdzielacza węgla.

Rodzielacz pary ma przy końcu przewodu podawczego 16 otworów nawierconych pod odpowiednim kątem. Połączone są one w 5 grup, a każda z nich obsługuje odpowiednią część rusztu. Narzucanie węgla następuje przy pomocy silnego strumienia pary wyrzucającego w odpowiednim kierunku kawałki węgla podawane przez śrubę. Dopływ pary do każdej z grup otworów reguluje odpowiedni zawór. Oprócz tego pomiędzy rozdzielaczem pary a kotłem znajduje się jeszcze główny zawór, którego zadaniem jest odcinanie dopływu pary do całego urządzenia.

Rozdzielacz węgla zbudowany jest z dwóch płyt, każdej umieszczonej z jednej strony końca przewodu podawczego, które kierują kawalki węgla na płaską powierzchnię rozdzielacza. Na niej umieszczonych jest 5 żeber, które dzielą ją na 6 części. Z każdej z nich węgiel kierowany jest na odpowiednią część rusztu. Otwierając lub przymykając zawory można regulować siłę, z jaką węgiel jest wyrzucany na odpowiadającą mu część rusztu.

Budowa rozdzielacza pary oraz rozdzielacza węgla:

  1. rozdzielacz pary
  2. zawory parowe
  3. zawór główny
  4. rozdzielacz węgla

Silnik parowy

Silnik mechanicznego podajnika węgla

Silnik ten napędza śrubę podawczą. Od ilości jej obrotów zależy ilość węgla narzucanego na ruszt w jednostce czasu. Silnik ten jest dwucylindrowy bliźniaczy. Może on pracować zarówno "do przodu" jak i "wstecz". Bieg wsteczny przydaje się w przypadku zakleszczenia się większej bryły węgla lub innego przedmiotu (np kamienia) w szcząkach lub przewodzie podawczym. Silnik napędza wał, który poprzez przekładnię zębatą przekazuje moment obrotowy na śrubę urządzenia podawczego. Umiwszczony jest on na tendrze, w przedniej jego części. Umieszczenie napędu stokera powoduje niestety zmniejszenie pojemności skrzyni wodnej tendra.