Amerykańskie (nie tylko) nazwy układów osi

Powrót do forum

Daweo / Post napisany: 28.01.2010 o 18:21

Chciałem w tym temacie nie tylko o zamieszanie samych nazw układów osi lecz także ich etymologii.
Z tym że nie mają zbyt wielkiego znaczenie układ osi tworzone anlogicznie
Czyli
*Takie z jedną osią toczną z tyłu np. 061 - 12CoupledAndTrailing
*Tendrzaki z dwuosiowym wózkiem z tyłu np. 052 - 10CoupleadForney
*Posiadające wózek dwuosiowy z przodu np. 250 - 14Wheeler
*Takie które posiadają dwosiowy wózek z przodu i trójosiwoy z tyłu np. 213 - 2CoupledDoubleEnder
*Wogóle nie posiadające osi tocznych np. 060 - 12Coupled lub 12WheelSwitcher
*Garratty np. (1E1)X(1E1)** - SantaFeGarratt lub DoubleSantaFe
Z tym że jeżeli nazwy nie pokrywają się z wyżej wymienioną analogią to winny zostać opisano np. 051 jako Union, 041 Transfer itd.

Parowozy z jedną osią napędną
011 Northumbrian - etym. ???
110 Planet - etym. ???
111 Single albo Patentee - etym. Single -od jednej osi napędnej
211 Bicyclette(fr.) albo Bicycle albo StirlingSingle - etym. Stirling -od nazwiska konstruktora + Single - od jednej osi napędnej
212 PearsonSingle - etym. tak jak StirlingSingle
210 Jervis - etym. od nazwiska konstruktora
310 Crampton - etym. od nazwiska konstruktora

Dwie osie napędne
120 Hanscom lub Porter lub Bowker - etym. Bowker - taką nazwę nosił wczesny parowóz amerykański o taki układzie osi.
121 Columbia - etym. ???
220 Outrance lub American - etym. od popularności tego typu w Ameryce
Bo lub 1`Bo lub 2`Bo Teutonic - etym. od nazwy pierwszego parowozu z oddzielnie napędzanymi osiami (bez wiązarów).
221 Atlantic - etym. ???
222 Reading lub Lady Baltimore lub Jubilee(kanadyjskie) - etym. Reading - od nazwy spółki posługującej się tego typu parowozami (USA).

Cztery osie napędne (wybrane)
041 - Transfer, w Ameryce przebudowywano stare parowozy do służb manewrowej (Yard), liczył się głównie krótki rozstaw osi skrajnych, aby mogły one pokonować ciasne łuki, prędkość znajdowałe się na drugim planie. Demontowo więc czesto przednią oś toczną - wzrost masy nie był problemem ponieważ w Ameryce szyny mogły przyjmować naprawdę duży nacisk na oś, często tak powstałe parowozy miały zaburzone proporcje (np długość 2 razy większą niż rozstaw osi skrajnych), parowozy 041 powstawały z przebudowy (czyli Transformacji - od tego Transform), zaś 030 z 130 Mogul.
141 - Mikado, pierwsze parowozy wykonano na eksport do Japonii (1897) w Ameryce, dostały one tytuł japońskiego cesarza.

5 osi napędnych (wybrane):
150 - Decapod, od łac. Dec - oznaczającego dziesięć (np. ros. Dekabr - grudzień, niegdyś pierwszym miesiącem był marzec więc grudzień był 10) + gr. pede - nogi, znaczy to więc tyle co "Dziesięcionóg"
250 - ElGobernador - od pierwszego parowozu o takim układzie osi
251 - SouthernPacific - od spółki używającej tych parowozów, ale jednak mogę się one kojarzyć z Pacificami 231 (dwuosiowy wózek z przodu i jednoosiowy z tyłu).
051 - Union - Od spółki używającej tych lokomotyw

6 osi napędnych:
160 - Centipede - od łac. Cent - 100 (np. procent oznacza "na 100) + gr. pede - nogi, dosłownie oznacza stonogę.
(nazwa stosowana także w odniesienu do tendrów siedmioosiowych).
161 - Javanic - na Jawie eksploatowano tendrzaki 161
162 - Capartic - etym. ??? dotyczy bułg. tendrzaków serii 46(?), może jakieś bułgarski przydomek tychże parowozów
261 - UnionPacific - patrz. SouthernPacific
360 - Holman - od nazwiska konstruktora

7 osi napędnych
272 - Soviet - jedynym krajem używającem parowozów o tym układzie osi było ZSRR (seria AA20)

**-są jakieś specjlane symbole do zapisy Garrattów w systemie francuskim.
Romuald Lipszyc (Warszawa) / Post napisany: 29.01.2010 o 10:01

Do bardzo pożytecznego posta powyżej chciałbym dodać:
-układ osi northumbrian (układ osi 0-1-1) - etymologia od: Northumbria - było to jedno ze staroangielskich wczesnośredniowiecznych królestw. Istniała jako niepodległe państwo w latach 653 - 954 n.e. Więcej informacji -np. http://en.wikipedia.org/wiki/Northumbria .
Obecnie istnieje na części obszaru tego niegdysiejszego państwa hrabstwo Northumberland, najdalej na północny wschód wysunięta część Anglii: http://en.wikipedia.org/wiki/Northumberland .
Ponadto w Newcastle-upon-Tyne działa Northumbria University (uczelnia nastawiona głównie na nauki przyrodnicze i ekonomiczne).
-układ osi Colubia - mam hipotezy - chciano uczcić Krzysztofa Koluba, lub prowincję Kolumbia Brytyjska (w Kanadzie), pewności nie mam.
Układ Atlantic 2B1 - być może taki układ osi miały pośpiechy jeżdżące w długie trasy wzdłuż atlantyckiego wybrzeża USA?
Pacific - zdaje się, że układ osi 2C1 narodził się na pierwszej trasie transamerykańskiej (łaczącej węzeł Omaha na środkowym zachodzie USA z San Francisco na wybrzeżu Pacyfiku).
Adriatic 1C2, zastosowany po raz pierwszy w seriach 210 i 310 kkStB (na PKP jako Pn11 i Pn12) - to sprawa jasna: Jako najmocniejsze maszyny pospieczne na austriackich kolejach przed I. wojną światową, maszyny te na pewno prowadziły co ważniejsze pociągi do Triestu czy Abacji (a więc nad Adriatyk).

Przy okazji układu DECAPOD protestuję - po łacinie dziesięć jest decem (nie zaś dec jak w poprzenim poście), dalsze liczebniki idą: 11 undecim, 12 duodecim itd. (ale: 18 duodeviginti czyli jakby dwa do dwudziestu). Grudzień po łacinie jest december (tak samo pisze się go po angielsku, a po niemiecku pisze się Dezember; np. po hiszpańsku diciembre)... zresztą zdecydoana więkoszość jężyków europejskich przyjęła nazwy miesięcy pochodzące z łaciny. Wyjątki to ZTCW polski, kaszubski, ukraiński, białoruski, czeski, chorwacki.

Układ Soviet - istotnie AA20 był jdynym lokiem z układem osi 2G2 (a nawet jedynym zbudowanym lokiem z siedmioma osiami wiążanymi w jednej ostoi) natomiast trudno mówić o używaniu - ten poroniony prototyp szybko złomowano, o czym zresztą na tym forum była mowa w 2009 roku.
Daweo / Post napisany: 29.01.2010 o 16:11

030 Boer(fr), Bourbonnais(z cylindrami zewnętrznymi)(fr.) Mammouth(z cylindrami wewnętrznymi)(fr.). - nazwa Bourbonnais pochodzi od licznej (wg. Stare Parowozy - ponad 1000 szt.) serii Bourbonnais kolei PLM. Mammouth (Mamut) być może od tego że wówczas (lata 60-te XIXw.) były to dośc potężne parowozy, lecz wraz z rozowojem wartość ta uległa dewaluacji.

020-020-020 Anaconda (fr.?*) zapewne pochodzi od skojarzeniem z wężem, nie wiem jednakowoż o jaki parowóz chodzi, być może o system Heislera/Climaxa/Shaya jednak parowóz jest opisywany także jako 12Wheeler (ale nie w znaczeniu 2`D), nie zaś 3Trucks (klasyfikacja parowozów Heisler), układ osi ten jest zaliczony do "Locomotives embrayees" zaś wg. słownika fr. embrayage oznacza spójnik, nie wiele to wyjaśnia. Być może chodziło o parowóz trójczłonowy Malleta (istniały takie - wtedy środkowy człon był "sztywny" a przedni i tylni mogły się ruszać (wg. "Podstawy trakcji parowej, elektrycznej i spalinowej" A.Langor WK Warszawa 1953)).

220 Burrell - również w Locomotives embrayees, jednak nie rozumiem czemu parowóz ten zaliczono do wielu członowych (nie chodzi tudzież o układ osi 2`Bo, ale zwykły 2B).

240+041 CabForward - od parowozów używanych w Ameryce z budką z przodu.

140 Consolidation - pierwsze amer. parowozy tej serii weszły do użytku w czasie gdy nastąpiło połączenie (konsolidacja) amerykańskich firm produkojących parowozy.

030+030 Leader - od parowozy brytyjskiego o taki układzie osi.

031+130 DuBosquet (fr.) pochodzi od konstruktora, co ciekawe parowozy te, budowane od 1905 były w użyciu do 1952 (031+130T - http://fr.wikipedia.org/wiki/031%2B130_T_Nord_6121_%C3%A0_6168_et_Est_6101_%C3%A0_6113 )
Daweo / Post napisany: 02.02.2010 o 12:39

131 Preri(ros.) lub Praire według http://en.wikipedia.org/wiki/2-6-2 :"(...)The first 2-6-2 tender locomotives built for a North American customer were built by Brooks in 1900 for the Chicago, Burlington and Quincy Railroad for use on the Midwestern prairies. The type was thus nicknamed the Prairie in North American practice; this name was often used in British practice as well.(...)" czyli: Pierwsze 1-3-1 wyprodukowano dla Chicago, Burlington and Quincy Railroad do użytku w Ameryce Płn w 1900 w zakłdach Brooks. Parowozy były używane na środkowo zachodnich preriach stąd ich przydomek, używany również w Brytanii.

133 Forney Suburbs od eksploatacji na liniach podmiejskich.
Daweo / Post napisany: 02.02.2010 o 14:12

Na podstawie: http://es.wikipedia.org/wiki/Notaci%C3%B3n_Whyte#cite_note-0-10-0_profile-25

230 Diez-ruedas(hiszp.) - etym. ???
240 Doce-Ruedas(hiszp.) - etym. ???
150 Decapod Rusa(hiszp.) - etym. Od amerykańskich parowozów produkowanych na eksport do Rosji (w Ameryce zwano również 050 i 151).
Daweo / Post napisany: 09.02.2010 o 15:52

121 Columbia(-n) http://www.steamlocomotive.com/misc/wheels.shtml "(...)Two built in 1877 and six in 1878 by Rogers for New Zealand. First shown at the 1893 Columbian exposition in Chicago. "Columbia" is the poetical name for America.(...)"
Czyli "Zakłady Roger zbudowała 2 w 1877 i 6 w 1878 parowozów o takim układzie osi dla Nowej Zelandi. Pierwszy wystawienie na ekspozycji "Columbian" w 1893. "Columbia" to literacka nazwa Ameryki.

242 Niágara (meksykańskie)

Co`Co`Co`Co` JawnHenry - od nazwy jedynego parowozu o tym układzie osi

221 Atlantic - nazwa pochodzi od tego że pierwsze parowozy o tym układzie osi były używane na kolei Atlantic Coast Line Railroad (od 1894), pierwsze w Europie parowozy o tym układzie osi pojawiły się w Europie w 1895 (seria KFNB IId - zdjęcie: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/KFNB_IId_226.jpg ). W 1905 parowóz serii E2 Pennsylvania Railroad osiągnął prędkość 204,5km/h. Najszybszy parowozem 221 była seria A Milwaukee Road (osiągnęła 209km/h).
Na podstawie: http://de.wikipedia.org/wiki/Atlantic_(Lokomotive)
Romuald Lipszyc (Warszawa) / Post napisany: 12.02.2010 o 12:54

230 Diez-ruedas(hiszp.) -dosłownie: dziesięć kół
240 Doce-Ruedas(hiszp.) -dosłownie: dwanaście kół
Daweo / Post napisany: 14.02.2010 o 16:38

050 - HumpEngine - Hump - górka rozrządowa + Engine - lokomotywa (w szerszym znaczeniu: silnik), nie wiem czym miałaby się wyróżniać konstrukcja parowozu obsługującego górki rozrządowe od zwykłych parowozów manewrowych (switcher) służących przy manewrach (yard).
Daweo / Post napisany: 20.02.2010 o 21:39

Bo lub 1`Bo lub 2`Bo Teutonic - etym. od nazwy pierwszego parowozu z oddzielnie napędzanymi osiami (bez wiązarów).
Poprawka Teutonic znaczy po angielsku m.in. "Krzyżak" (członek zakonu krzyżackiego), być może Teutonic to odwołanie do parowozów dwucylindrowych, sprzeżonych (taka maszyna nazywana jest w amer. "Cross-Compound"). Tak więc prawdopodobnie "Teuotnic" to odniesienie do maszyny parowej, a nie układu osi (dwie indywidualnie napędzane osie). Choć jeden parowóz się tak nazywał, http://loco.skyrocket.de/, wymienia następujące parowozy z klasycznie umieszczoną maszyną parową (czyli np. nie tak jak w nimieckiej serii 19 1`Do1`) i bez przekładni elektrycznej (np. TE-1 Jawn Henry):
NORD - Francja:
701 - 1`Boh4v z 1886 przebudowany w 1892 na 2`Boh4v bez zmiany serii (701mod)
seria nieznana - 2`Boh4v z 1890

Wlk. Bryt. - LNWR:
Experiment - 1`Bon3v z 1883
Dreadnought i Teutonic - 1`Bon3v rok budowy nieznany
Greater Britain - 1`Bo1`n3v rok budowy nieznany

Jako że parowozy brytyjskie miały 3 cylindry, 1 oś była napędzana 1 cylindrem, co zapewne prowadziło do nierównej pracy tego cylindra, podobno podczas rozruchu (wg. Encyklopedii Lokomotywy). Parowóz Teutonic zaprojektował Webb i wg.
http://www.steamindex.com/people/webb.htm :"(...)the Teutonics were "very good indeed". The performance of the Alfred the Greats was "as good as anything operating on any other British railway."(...)" czyli
Teutonic-e (??-czyżby wyprodukowano więcej niż 1 egz. tej serii, czy tyczy się również "Dreadnoughta", "Experimenta" i "Greater Britaina"-??) były "istotnie bardzo dobre". Alfred Greats ogłosił że były "tak dobre, jak nic co dotychczas w Wielkiej Brytanii jeździło".
Daweo / Post napisany: 20.02.2010 o 21:41

Szerszy opis Teutoniców (Przypominam że po angielsku "Class" oznacza "seria").
http://books.google.pl/books?id=xpuDHyry6TEC&pg=PA71&lpg=PA71&dq=Teutonic+steam+loco&source=bl&ots=DDu34CXPgI&sig=4LqYO02_-pRjBP7L8K88BfX63ZU&hl=pl&ei=ekiAS8C_BYfZ-QadkcmfBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAsQ6AEwAQ#v=onepage&q=&f=false
Daweo / Post napisany: 08.04.2010 o 17:41

W tym poście przedstawie sposoby zapisywania, które nie są obecnie popularne
(na podstawie http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BB%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B0#.D0.93.D0.B5.D1.80.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D1.81.D0.BA.D0.B8.D0.B9 )
Wczesmu niemiecki, wg. powyższego źródła system ten został przedstawiony w 1907 roku, w czasopiśmie "Organ", składał się z cyfr i liter, takich jak współczesny system niemiecki*, ale oprócz tego zawierał znak "0" (zero) i kropki (znaki mnożenia) rodzielające poszczególne znaki.
*chodzi tu o system wprowadzony w 1923, przez V.D.E.V.

Co ciekawe powyższe źródło jako system francuskim podaje system opisany w książce "Budowa parowozów" Wilhelm Mozer. Warszawa-Lwów. 1924, jako system starofrancuskim. W którym:
P (porteur) - wózek jednosiowy
B (bogie) - wózek dwuosiowy
1...9 - osie napędne
np. parowozów oOOOOoo to P4B, podobnie jak w systemie niemiecki nie zapisuję się tu braku osi tocznych (jak np. 140 albo 050), pozwala to twierdzić że byćmoże system niemiecki wyewoluował z wyżej przedstawionego, niestety powyższe źródło nie określa od kiedy system był używany.

Układy osi (na podstawie w/w źródła).
Mastodont(ros.) - 251 (w monomenklaturze amerykańskiej jest to Southern Pacific).
241 to Maunten (Mountain) albo S`jerra (Sierra), ale także - w odniesieniu do nowoczesnych parowozów amerykańskich Gudson (Hudson(?) - w Rosji, niektóre zapożyczane wyrazy z "h" pisano przez "g"). Zaś według http://ru.wikipedia.org/wiki/2-3-2 to parowozy 232 nazywały się Chodson (czyli również Hudson). podsumowując
241 to Gudsony, a 232 to Chodsony, myślę jednak że to pierwsze to błąd autora.
Daweo / Post napisany: 22.04.2010 o 16:26

Chciałbym poruszczyć tu temat ewolucji układów osi.
Zdaję sobie sprawie że niekiedy będzie trudno stwierdzić co w co ewoluowało.
Myślę że układy osi: 1A, A1, B i C należy uznać za podstawę, gdyż istniały one już w latach 30tych XIXw., a nawet wcześniej.
Należy zauważyć że układ osi A1 był mało populorny, trzy pojazdy o tym układzie osi o jakich znalazłem informacje to;
The Rocket Stephensona
MAV VIII z 1880, będący właściwie wagonem motorowym: http://de.wikipedia.org/wiki/M%C3%81V-Baureihe_150
OeNWB (znowu wagon motorowy).

Zaś 1A był popularniejszy, to właśnie parowozy 1A wyprodukowane przez fabrykę Stephensona ("AUSTRIA" i "MORAVIA") stanowiły pierwsze parowozy KFNB. Z bardziej nowoczesnych konstrukcji można wymienić SB 1 II z 1889 (http://de.wikipedia.org/wiki/SB_1_II)

Z układu osi 1A wewoluował bardzo popularny układ osi 1A1 Patentee, źródło http://de.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Dampflokomotive wymienia 108 parowozów 1A1 z tendrem i 4 tendrzaki (!!UWAGA!! powyższa strona liczy np. kkStB 112 i BBOe 112 jako dwie strony, mimo że odnośniki prowadzą do tej samej strony).

W 1831 Jervis (Ameryka) przebudowuje parowóz 1A na 2`A (z wózkiem); stąd układ osi ten nazywany jest "Jervis";

W 1846 powstał parowóz 2A zbudowany przez Thomasa Russela Cramptona, później na tej zasadzie budowano parowozy 3A; stąd układ osi ten nazywany jest Crampton; parowozy tego typu były używane do ruchu pośpiesznego, często mogły rozwijać prędkość powyżej 100km/h;
jak można się domyśleć parowóz ten powstał jako rozwinięcia parowozu 1A.

W 1841 powstał parowóz 2A1 (wszystkie osie sztywno osadzono), była to pierwsza lokomotywa wyprodukowana przez berlińskiego Borsiga; parowozy 2A1 powstały jako rozwinięcie 1A1, dodatkowa oś umożliwiała montaż większego (dłuższego) kotła;

W 1836 Henry R. Campbell dostał patent na parowóz 2B (Ameryka). Był to parowóz bez wózka. Niedługo potem rozpoczął jego budowę, parowóz był duży jak na swoje czasy i przewyższał 2A Baldwina, pod względem siły uciągu o 63%. W 1837 zakończono budowę parowozu 2`B (z wózkiem) dla Beaver Meadow Railroad, parowóz miał kłopoty z spokojnością biegu więc wysłano go do producenta, gdzie wyposażon (wymieniono?) nastawiacz powrotny wózka; Nazwa "American" jest używana od kwietnia 1872 wcześniej nazywano takie parowozy Eight-Wheeler (8Wheeler) lub Standart; http://en.wikipedia.org/wiki/4-4-0
Parowozy 2`B były ewolucją parowozów 2`A. Tak samo później dodawano osie napędne aż do układu osi 2`E (ElGobernador)*.

Podsumowując
1A==>1A1
1A==>2A==>3A
1A==>2`A==>2`B==>2`C==>2`D==>2`E.
1A1==>2A1

*Tu kwestionuje istnienie bułgarskiej konstrukcji 2`E, serii 11 (której istnienie stwierdza http://en.wikipedia.org/wiki/4-10-0 ). Według http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Lokomotiven_und_Triebwagen_der_BD%C5%BD parowozy serii 11 były to osobowe parowozy o konstrukcji 2`D1`, należące do programu normalizacyjnego kolei bułgarskich.
Daweo / Post napisany: 29.04.2010 o 17:50

1`D==>2`D /// 1`D==>1`D1`
Tu za przykład posłuży MAV 424, parowozy te powstały by zastąpić starsze serie parowozów 1`D, których projekty pochodziły jeszcze z kkStB. W tym czasie w Niemczech opracowano parowóz 1`D1` (BR41), co ciekawe koleje kkStB już wcześniej opracawoły parowóz Mikado (141) z tendrem - seria kkStB 470 (1`D1`h4v - http://de.wikipedia.org/wiki/KkStB_470 ) - wprowadzona w 1914, będąca pierwszym parowozem 1`D1` z tendrem w Europie, co ciekawe seria 470 również była rozwinięciem parowozu z układem osi 1`D - serii kkStB 270 (1`Dh2). Po 1918 powstały kolei BBOe, które zachowały system oznaczeń kkStB, w latach 1927-29 przebudowano 8 parowozów na konstrukcje 1`D1`h2, zastosowano też rozrząd Lenza i pompy DABEG. Przebudowane parowozy okazały się sukcesem i służyły w Austrii do 1957, czyli długo jak na serię liczącą zaledwie 8 maszyn. To że w Austrii dość wcześnie powstawały duże konstrukcje parowozów (Pierwsze europejskie parowozy z tendrem: Atlantic (221) - KFNB - 1897; Adriatic (132) - kkStB - 1908; Centipede (160) - kkStB - 1911; Mikado (141) - kkStB - 1914;) wynikało z dwóch czynników - trudnego górzystego terenu i wymaganego niskiego nacisku na oś (14,5t).

C==>1`C
Początkowo osie toczne montowano sztywno w ramie ( http://en.wikipedia.org/wiki/2-6-0 ), parowozy te służyły do tych samych zadań co C (030) i D (040), czyli ciągnięcia powolnych pociągów towarowych.
Nieumialek / Post napisany: 02.05.2010 o 10:47

Halo!
Piszesz:
"...MAV 424, parowozy te powstały by zastąpić starsze serie parowozów 1`D, których projekty pochodziły jeszcze z kkStB."

a ja dotad wyczytalem, ze konstrukcje te powstaly z racji potrzebnych silniejszych parowozow do pokonania ciagle wzrastajacej masy wagonow (bo i te sie zwiekszaly aby przewiezc za jedna raza wieksza mase jak i pokonac ta sama droge w szybszym czasie)

"...czyli ciągnięcia powolnych pociągów towarowych."
czy mozesz dokladniej zdefiniowac co tu masz na mysli, bo rozumie sie to tak jak by budowano specjalne parowozy do wolnej jazdy

pzdr
Nieumialek
Daweo / Post napisany: 02.05.2010 o 18:46

"...czyli ciągnięcia powolnych pociągów towarowych."
W wieku XIX prędkość pociągów towarowych na ogół nie przekraczała 50km/h, stąd od parowozów towarowych nie wymagano spokojnego biegu przy wyższej prędkości. - Chodzi mi o to że lokomotywy te nie były przystosowane do szybkiej jazdy.
Kucyk / Post napisany: 04.05.2010 o 16:06

...50 km/h...
Ba, jeszcze przed II Wojną Światową pociągi towarowe prowadzone na hamulcach ręcznych nie przekraczały 30km/h, zatem śmiem twierdzić, że 50 lat wcześniej jeszcze wolniej się turlały, zatem wszelkie zabiegi konstruktorów szły w stronę uzyskania maksymalnej siły pociągowej, a sprawy biegowe praktycznie nie miały znaczenia - wszak nawet w wąskotorowych parowozach jeżeli dają one się we znaki to powyżej 30km/h.
Daweo / Post napisany: 05.05.2010 o 19:04

Przed I wojną światową projektowano już parowozy towarowe zdolne osiągnąć więcej niż 50km/h.
kkStB 280 ( http://de.wikipedia.org/wiki/KkStB_280 ) - budowany w latach 1906-1911, definiowany przez podane źródło jako "parowóz górski, pośpieszny, z tendrem", osiągał 70km/h. (podczas prób udało się osiągnąć 92km/h), tak naprawdę chyba wszystkie parowozy kkStB (koleje cesarsko-królewskie, czyli Austro-Węgierskie to tylko z nazwy, gdyż w części węgierskiej działał MAV) były parowozami górskimi, jako że Austria była krajem górzystym. Swoją drogą parowozy kkStB 280 były chyba pierwszymi europejskimi parowozami 1E (parowozy kkStB 280: 1Et4v). Co prawda w Imperium Rosyjskim parowozy 1E (produkcji amerykańskiej) pojawiły się w 1895r. ( http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B7_%D0%95#.D0.9F.D0.B5.D1.80.D0.B2.D1.8B.D0.B5_.D0.B4.D0.B5.D0.BA.D0.B0.D0.BF.D0.BE.D0.B4.D1.8B ), jednak służyła na Zakaukaskiej Drodze Żelaznej, która to znajdowała się blisko granico rosyjsko-tureckiej ( http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B0 ) parowozy te oznaczono początkowo jako DK (K - w dolnym indeksie) oznaczenie pochodziło od amerykańskiego Dekapod.
=========================================
Zresztą lata 1900-1915 (czasem później) stały na kolejach Europejskim pod wprowadzaniem parowozów 1E (Decapod).
Francja: NORD 5.001 z 1912 ( http://pagesperso-orange.fr/roland.arzul/nord/150.htm )

Badenia, Alzacja-Lotaryngia, Wirtembergia, Saksonia, Prusy: KPEV G12 i KPEV G12.1

Włochy FS 480: projekt pochodzi z 1920, produkcję rozpoczęto w 1923 ( http://it.wikipedia.org/wiki/Locomotiva_Gruppo_480 ) - parowóz rozwijał 70km/h.
Fotografia: http://www.feralpteam.com/Immagini/loc_gr480f.jpg

Bułgaria BDŻ 19.01-70 (czyli 70szt.): budowany w latach 1913-18 (1Eh4v) według http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Lokomotiven_und_Triebwagen_der_BD%C5%BD był to parowóz uniwersalny, posiadał koła średnicy 1450mm (według: http://orion.math.iastate.edu/jdhsmith/term/slbgbdz.htm ).

Szwajcarskie C5/6: budowane w latach 1913-17 (1Eh4v) według http://en.wikipedia.org/wiki/SBB-CFF-FFS_C_5/6 osiągały 65km/h, wyprodukowano 28 szt., były to ostatnie parowozy zbudowane dla koleji szwajcarskich.
======================================================
Parowozy kkStB 280 stały się nienowoczesne wraz z wprowadzeniem pary przegrzenej do szerokiego użytku, powstały więc parowozy kkStB 380 będące wersją na parę przegrzaną (1Eh4v). W latach 1920-23 powstawały parowozy serii 81 ale już nie kkStB, a BBOe (choć zachowano system oznaczeń), miały być używane na Śląsku (zostały zamówione przed I wojną światową), a zarazem być prostsze w konserwacji od kkStB 380 (typ 1Eh2), jednak Śląsk po 1918 nie należał już do Austrii.
Daweo / Post napisany: 05.05.2010 o 20:07

Według http://en.wikipedia.org/wiki/4-8-0 pierwszy Mastodont 2`D powstał w 1855 o nazwie własnej "Centipede" (nie mylić z układem osi 1`F). http://en.wikipedia.org/wiki/File:Centipede_4-8-0.jpg ukazuje parowóz w jego pierwotnej formie z 1855 (na dole) jako "CabForward"-a (czyżby pierwszy CabForward na świecie) i po przebudowie w 1864 (jako "CamelBack").
Nieumialek / Post napisany: 05.05.2010 o 22:28

....Badenia, Alzacja-Lotaryngia, Wirtembergia, Saksonia, Prusy: KPEV G12 i KPEV G12.1

to troche niefortunnie przedstawione i b. uproszczone, dlatego, ze kolejnosc wymieninych zarzadow powinna sie rozpoczynac od prus z kad wywadza sie obie te konstrukcje. Pierwsza z nich nie jest G12 tylko G12.1. Oznakowanie G12.1 uzywane bylo tylko na papierze od 1917 roku dla odroznienia od serii G12, na parowozach takie ozn. nie nanoszono tam pozostaly dalej ozn. G12. Parowozy te byly konstrukcja z 1913 roku, ale z racji wybuchu I w.s. dopiero od 1915 roku w produkcji.
G12 z 1917 roku to tzw. "Kriegslokomotive" skonstrulowana z wszelkimi owczesnymi wymogami, zaleceniami i zadaniami koleji wojskowych (cos jak BR52 w II w.s.), z tej to racji zarzadzono ich produkcje w fabrykach innych regionalnych zerzadach kolejowych, jedynie Bawaria sie temu sprzeciwila i nie podjela produkcji tej konstrukcji, budowa w innych zarzadach nie byla wiec taka dobrowolna.
Obie konstrukcje osiagaly predkosc 65 km/h , ale slusznie nadmienione jest ze owczesnym pociagom stawiwano predkosc 30 do 40 km/h co w rezultacie dalo srednia 35 km/h z odpowiednim uciagiem , a dla tras o szczegolnie stromych podjazdach wymogi te wynosily 20 km/h. Zyczenie kol. wojskowych, aby nowa lok. przeznaczona dla wojska osiagala predkosc 65 km/h wynikalo z tego, ze teren wojny toczyl sie glownie na wschodzie czyli terenach polski i wschodnich krajow sasiedzkich, a co za tem idzie na terenach w wiekszosci nizinnych.
Do tych obu G12 nalezy dodac rowniez i trzecia G12. To wlasciwie konstrukcja G12.1 z 1917 roku budowana dla C.F.O.A. (wojskowe koleje tureckie), Za zgody C.F.O.A. szec tych lok. z fabryki Henschel zostaly przekazane dla pruskich kol. wojskowych. Od G12.1 roznily sie krotkim trzyosiowym tendrem,troche inna budka i podwyzszonym pomostem jak przy G12. Parowozy uzywane na zachonim froncie (Francja, Belgia) i tam zostaly przejete po 1918 roku, tylko jedna ze szkodami wojennymi zostala stac na stacji Achen i z tej racji przejeta byly przez niemcy. DRG i w trzecim planie ozn. lokomotyw (1925r.) przdzielila jej ozn. BR58.1001
Romuald Lipszyc (Warszawa) / Post napisany: 12.05.2010 o 13:56

Uporządkujmy: Przed I. wojną światową budowano już loki towarowe osiągające nawet 65 km/h (np. seria K kolei wirtemberskich, późn. 59 DRG), ale wykorzystanie wyższych prędkości było możliwe tylko jeżeli pociąg mógł korzystać z hamulca zespolonego, który bywał różny: w np. Prusach nadciśnieniowy, w Austrii czy Bułgarii podciśnieniowy. W praypadku jazdy na hamulcahc ręcznych było tak, jak Kucyk pisze.Z upowszechanianiem hamulca zespolonego w róznych krajach bywało róznie - np. Awgustyniuk podaje, zę w Związku Sowieckim jeszcze w latach 1950ych ok. 25% wagonów towarowych SZEROKOWTOROWYCH miało wyłącznie hamulce ręczne. Dlatego też na SŻD był przepis, że wagony z hamulcem zespolonym należy zestawiać w składzie bezpośrednio za lokomotywą, a wagony bez niego (czyli hamowane ręcznie) na końcu składu.
Wyobraźmy sobie teraz, że skład z wagonów hamowanych pneumatycznie i ręcznie wymaga zmiany czoła... Nie wystarczy przestawić loka w drugi koneic składu - trzeba ten nieszczęsny skład PRZEROBIĆ!
Daweo / Post napisany: 12.05.2010 o 17:53

W Wlk. Bryt. i Ameryce Płn. używano wagonów hamulcowych caboose będącego zarazem waganom strażników i/lub manewrowych. Miały one betonowy lub żelazny balast ( http://en.wikipedia.org/wiki/Brake_van ) (większy ciężar=większa siła hamowania) w przypadku dwuosiowcyh wagonów brytyjskich miały one 20t (np.: http://www.2857.org.uk/2857_lms_brake_van.html lub http://www.eastsomersetrailway.com/stock.php?num=35413 ).

Według http://en.wikipedia.org/wiki/Brake_van "(...)Many British freight trains formerly had no continuous brake [1] so the only available brakes were those on the locomotive and the brake van. Because of this shortage of brake power the speed was restricted to 25 mph.(...)" (25MPH = 40,2336km/h).

W Ameryce Płn., niektóre Caboosy używane na długich liniach miały przedziały mieszkalne dla ochrony, według http://en.wikipedia.org/wiki/Caboose słowo "Caboose" jest używane od 1859 roku. Co ciekawe słowo Caboose pochodzi (prawdpodobnie) od francuskiego cambose (słowo to jest obecne we współczesnej polszczyźnie - "kambuz" - czyli kuchnia pokładowa na okręcie). W Amercye przyjęło się malować Caboosy na kolor czerwony (najczęściej - stąd też zapewne czasami były nazywane "clown wagon" czyli wagon cyrkowy). Według http://en.wikipedia.org/wiki/Caboose istnieją następujące rodzaje caboosów:
Cupola Caboose - z nadbudówką (nie wiam jak to dokładnie nazwać) na dachu
Bay Window Caboose - czyli z wykuszem (wg. terminologii architektonicznej), dosł. możne przetłumaczyć "Okno Zatokowe".
Extented Wision Caboose - połączenie dwóch powyższych rodzajów, nadbudówka jest szersza niż wagon.
Transfer Caboose - z otwartymi i niezadaszonymi pomostami.
Drovers Caboose - mieszany (Caboose+wagon osobowy).
O ile w Europie używano zbliżonych wagonów pod względem wyglądu (Cupola Caboose odpowiada Pruskim wagonom służbowym, zaś Bay Window Caboose odpowiada Austro-Węgierskim i Czeskim wagonom służbowym) to europejskie wagony nie pełniły służby wagonów hamulców. W przeciwieństwie do wagonów brytyjskich (notabene: w Wlk.Bryt. dwuosiowe wagony typu "brake van" budowano w dużych ilościach nawet w latach 40-tych XX w., według http://www.2857.org.uk/2857_lms_brake_van.html jedna z bryt. spółek zbudowała serię "brake van" liczącą 2 653 wagpnów dwuosiowych w latach 1933...1947) w Austro-Węgrzech budowano czterosiowe wagony już na początku XXw., później podobne wagony produkowali Czesi (jeżeli idzie o wygląd).
========================================
Wracając do układów osi
Teraz bardzo popularny układ osi: 2`C1` Pacific
Rozważę następujące możliwości powstania tego parowozu:
1) 2`B1` ==> 2`C1`
2) 1`C1` ==> 2`C1`
3) 2`C ==> 2`C1`
1)Układ osi 2`B1` Atlantic miał podobne zalety co 2`C1`: 2-osiowy wózek z przodu zapewniał spokojny bieg, a tylny półwózek pozwalał na umieszczenie obszernej skrzyni ogniowej, jednak niedługo po pojawanie się Atlanticów w Ameryce ( http://en.wikipedia.org/wiki/4-4-2_(locomotive) ) wprowadzono stalowe wagony co wymuszało użycie cięższych parowozów, tak więc postanowiono zastosować cięższe parowozy, zachowując zalety Atlanticów, poniekąd z tego samego powodu mógł powstać układ osi 241 "Mountain".
2)Na kolejach kkStB stosowano specyficzny system znakowania parowóz z którego wynikyła że np. parowóz 1xx to "ewolucja" parowozu xx, parowóz 2xx to "ewolucja" 1xx itd. (nie przejmowano się przy tym czy parowóz jest tendrzakiem czy ma oddzielny tender). Przyjrzyjmy się więc najstępującemu rozwojowi konstrukcji kkStB (pomijam maszynę parową):
( http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Lokomotiven_und_Triebwagen_der_kkStB )
29 ==> 129 ==> 229 ==> 329 ==> 429 ==> 629 (nie to nie błąd, nie było kkStB 529 - czy ktoś wie dlaczego? - niezrealizowany projekt, a może coś jeszcze inne) i tu uwaga 929 nie należy do powyższej "rodziny" parowozów - parowozy 929 (choć nie pod takim oznaczenie) produkowano od... 1868r, podczas gdy 29 od 1912r. wracając do "drzewka" rozwoju:
29 ==> 129 ==> 229 ==> 329 ==> 429 ==> 629
131T ==> 130T ==> 131T (przebudowa z kkStB 129) ==> 131 ==> 131 ==> 231T.
Poza tym na kolejach rosyjskich używano parowóz pośpiesznych S i Su (u=usilennyj=wzmocniony), o układzie osi 131, podobno z tego względu że "Pacyfiki" nie zmieściłyby się na ówczesne obrotnice...
3) Z drugiej strony eksploatację parowozów w Niemczech o układzie osi 231 (seria DRG 03), poprzedziły parowozy 230 serii KPEV P8 i KPEV S10 (przyznaję DRG korzystała również z bawarskich S3/6, jednakowoż projekty Einheitslokomotiven opierały się głównie na pruskiej szkole budowy parowozów...)
/ Post napisany: 17.05.2010 o 21:55

Witam...
Uklady osi...
1)
Powstawanie poszczegolnych osi nie wynikalo z tego, ze posiadano juz jakis uklad : np.2-2-1 to zrobiono 2-3-1 jak to odczytuje z przedstawionego przez Ciebie schematu. Wplyw na to mialo zwiekszenie masy parowozu, przeznaczenia do wyzszej predkosci, zamontowanie poszczegolnych ciezszych elementow na koncach konstrukcji (dokladniej na koncach kotla) np. wieksze palenisko lub podgrzewacz pary w dymnicy itp. Elementy te zmieniano w/g konstruktora wprowadzajacego je dla uzyskania lepszych efektow pracy calej maszyny inaczej mowiac wykorzystania pary. A czy byl to wozek czy polwozek bylo tez zalezne od konstrukcji np. palenisko i popielnik serii Pn (ozn.serii na PKP), Inny przyklad, niemcy stosowali uklad 2-3-1, a PKP dla podobnych osiagow 1-4-1. O tym decydowal konstruktor i jego zalozenia nie omijajac naturalnie wymogow zarzadu dla ktorego robil projekt. Dobra tu jest Twoja wskazowka mowiaca o wprowadzeniu 2-4-1 w USA, na PKP z tej samej przyczyny wprowadzona seria Pu29, ogolnie dla PKP nie potrzebna, sluzyla jedynie dla przeciagania niemieckich poc. tranzytowych.

2)
....29 ==> 129 ==> 229 ==> 329 ==> 429 ==> 629 (nie to nie błąd, nie było kkStB 529 - czy ktoś wie dlaczego? - niezrealizowany projekt, a może coś jeszcze inne) i tu uwaga 929 nie należy do powyższej "rodziny" parowozów - parowozy 929 (choć nie pod takim oznaczenie) produkowano od... 1868r, podczas gdy 29 od 1912r. wracając do "drzewka" rozwoju:
29 ==> 129 ==> 229 ==> 329 ==> 429 ==> 629...

zeby to wyjasnic to trzeba by b.duzo zeczy opisac to nie na jeden post, opisywywalem Ci juz ozn. co do koleji niemieckich to b. podobne wiec nie bede sie rozpisywal lecz wskaze Ci pare punktow, ale uprzednio nadmienie dla innych czytelnikow ze przedtawiona kolejnosc, a przedewszystkim forma numeracji w "drzewku" jest bledna i mylaca, narzuca ona bowiem rozumowanie, ze dane konstrukcje powstawaly po koleji zgodnie z rosnieciem numeru - to blad.
Wikipediadia podaje je tak ze wzgledu na latwe odnalezienia szukanej serii, a nie chronologie ich powstania. Przedstawiajac tylko jedna grupe nalezy jednak interpretowac wlasciwie zachowac jej chronologie powstawania.
Seria 229 rozpoczeta produkcja w 1904 roku , seria 29 w 1912.
W drzewku brakuja Ci takie serie jak
429.100
429.1900
729.
Co do powstania tej czy innej numeracji trzeba rozpoczac od poznania historii danego kraju, kolejnosci upanstwowienia prywatnych firm, rozwoju systemow oznaczen, wspolnych lub rozniacych sie detali technicznych, zapoznac sie czy byly serie testowe itp. bo to ma wplyw na to jak je ozn. chciano te informacje uchwycic i czy wogole chciano to zrobic. System PKP tego nie przewidywal (choc byly tego proby czego dowodem jest np. seria Tr103 i Tr103p, ale z regoly ozn. jako calkiem osobne serie np. Tr105 i Tr106 lub ujeto w jedna np.TKw1 (TKw2 powstala po II w.s.)), wiec nie mozna wszystkiego dopasowywac do PKP-owskiego systemu.
Nie natrafilem na info. czy serie 529 i 829 byly wyprodukowane i wogole, czy byly na desce kreslarskiej lub tylko numeracje zarezerwowane i do konca nie wykorzystane.

Co do tej wzmianki:...Poza tym na kolejach rosyjskich używano parowóz pośpiesznych S i Su (u=usilennyj=wzmocniony), o układzie osi 131, podobno z tego względu że "Pacyfiki" nie zmieściłyby się na ówczesne obrotnice...

to wskazuje jak nie dokladnie sprawdzasz i zestawiasz dane tworzac bledne twierdzenia. Nie wiadomo jaki okres poruwnujesz i wogole ino. jest bledne i nie oparte na faktach. W rosji budowano maszyny o ukladzie 2-3-1 i to juz w 1912 roku wiec nie rozumiem Twojego stwierdzenia tym bardziej, ze wszystkie wymagaly obrotnic w granicach (roztawu kol) tj. od 19 do 20 m dla porownania podaje dl. mierzone od przedniej osi tocznej do konca ramy za tylna osia toczna:
rosyjska 2-3-1 = 12360 (z 1912roku)
rosyjska 1-3-1 = 11000 (z1910roku)
rosyjska 1-3-1 = 11200 (z1913roku)

reszta zalezna od dlugosci doczepionego tendra i jego roztawu osi, ale wszystkie roztawy osi byly zblizone do siebie
Dla obrucenia parowozow uzywano trojkaty i tu dlugosc nie miala znaczenia.
Dla przykladu Pm36 w Kutnie tez nie obracano tylko jezdzila w tym celu luzem do Aleksandrowa, rozbudowa Kutno-Azory nastapila w czasach okupacji.

3)
Jak juz wspomnialem rozbudowa (jak mowisz ) parowozow pospiesznych w niemczech do wielkosci ukladu 2-3-1 nie nastapila w czasach DRG (Einheitslokomotiven (BR01 i BR02 te byly pierwsze, a nie BR03)) lecz w 1909 roku württembergia i 1908 bawaria. Zalozenia ujednolicenia konstrukcji od 1920 roku i okresleniem Einheitslokomotive nie opieraly sie na pruskiej szkole budowy tylko na wymogach postawionych przez kolej wojskowa z okresu I w.s. oraz doswiadczeniach uzyskanych z eksploatacji bawarskiej S3/6, saksonskiej XX HV oraz pruskiej P10.
Dla zalozen ujednoliconej lokomotywy pospiesznej dla calych niemiec zbudowano rownoczesnie dwie konstrukcje i ozn. je jako BR01 i BR02 (roznice danych tech.prosze samemu porownac) poddano je probom i testom, ktore zakonczyly sie pomyslnie dla serii BR01, ta zostala wybrana jako jedyna seria dla lok. pospiesznej dla calych niemiec. Niestety na poludniu niemiec klaplo, a na polnocy nie, tu zbyt slaba nawierzchnia nie pozwalala na ich uzycie, wycofano je i wstawiono BR39.0 (P10), ale i te nie byly odpowiednie i trzeba bylo je wycofac. Wysokie koszty wzmocnienia wszystkich szlakow zmusily do stworzenia lzejszej serii jak BR01 i tak powstala lzejsza wersja BR03. BR02 przerobiono na BR01 (ostatnia bodajze w 1941 roku z BR02.006 na BR01.239, ale nie jestem pewien.)
BR01 i BR02 rok prod. 1925, a BR03 1930 rok, nalezy nadmienic ze konkurowalo 6 wersji. po dwie na trzy biura konstrukcyjne (1. Zjednoczonego biura konstrukcyjnego, 2. Firm Henschel i Maffei, 3. Schwarzkopff)

pzdr
Nieumialek
Daweo / Post napisany: 31.08.2010 o 15:08

Wg. http://www.steamlocomotive.com/misc/wheels.shtml
142 Berkshire - Nazwa Berkshire (układ osi 142) pochodzi od tego że Lima Locomotives zbudowała w 1925 parowóz demonstracyjny o takim układzie osi, a wczesne próby odbywały się na kolejach Boston&Albany, której trasy wiodły przez góry zwane Berkshire. (wiele konstrukcji amerykanie nazywali nazwami gór. np. 130+033 Allegheny).
Daweo / Post napisany: 31.08.2010 o 15:42

http://www.largescaleonline.com/library/lundquist/lundquist.xls
Duży zbiór z amerykańskimi układami osi+opisy systemów zapisywania układów osi.
Daweo / Post napisany: 28.11.2010 o 18:36

Układ osi 3-2-0 (3`B) to rzadko spotykany układ osi, przykład:
http://scado.narod.ru/catalog/r_p_320.htm
Rosyjski parowóz pasażerski, przeznaczony do prowadzenia carskich pociągów. Zbudowany jako 2-2-0 (2`B), w latach 1858-59 przebudowano 2 egzemplarze, masa 48,5t. Czy znacie jakieś inne parowozy o tym nietypowym układzie osi (3`B; 320)?